Hoe belangrijk een facelift van de omgeving wordt gevonden, blijkt
wel uit het feit dat Breukelen een week lang tijdens de Brooklyn week
in 2009, dat was uitgeroepen tot Hudsonjaar NY 400, haar gemeentelijke
bebouwde komborden tijdelijk veranderde in Brooklyn als ode van de
naamgever aan het gebied overzee.
In 1625 emigreerde de naam Breuckelen met de kolonisten mee naar
Amerika, net over de Hudson op 't Lange Eiland' ten zuidoosten
van Manhattan. Op de gemeente website staat: Breuckelen is verengelsd
tot Brooklyn. Of dit zo één op één helemaal
juist is, betwijfel ik.
In het prachtige boek: Annals of the Former World staat op pagina 157 dat Brooklyn gebroken land betekent. (1) Breuckelen en Gebroken Land lijken in naam op elkaar. In de naam Breuckelen zit het woord breu(c)k verscholen en de venen rondom de Breuckelerhof (daar is de naam in Nederland van afgeleid) waren doorsneden door rivieren. Op de kaart van Willem Janszoon Blaeu: ''Nova Belgica et Anglia Nova'' uit circa 1635 staat gebroken land tussen de westelijke delen van het door rivieren opgebroken eiland Matouwacs getekend. Breuckelen lag op het meest westelijke puntje van matouwacs of " het Lange Eylant". So far so good. Maar op de kaart van Justus Dankerts: "Novi Belgii...." 1685 is duidelijk zichaar dat gebroken land een boulderlandschap is (boulders zijn gebroken, afgeronde en door het ijs achtergelaten stukken steen uit verre oorden. In Nederland bouwden ze er hunnebedden mee) en oostelijk ligt van Breuckelen bij Heemstede (Hempstead). Ik denk niet dat het woord breu(c)k tot gebroken land heeft geleid. Brooklyn komt van de beschrijving van een landschap oostelijk van Breuckelen.
 Willem Janszoon Blaeu: ''Nova Belgica et Anglia Nova'' uit circa 1635 |
 Justus Dankerts: "Novi Belgii...." 1685 |
"Gebroken Land" is gevormd door de gletsjer van Wincounstin. (2)
Het ijsfront kwam tot waar nu Flatbush ligt. Het landschap eromheen,
Bensonhurst, Canarsie, Flatlands en Coney Island liggen op de
moerassige smeltwaterafzettingen. Bij Prospect Park begint de klim op
de eind-morene van de gletsjer. Op die morene bevinden zich, volgens de
geoloog Anita Harris, de meeste begraafplaatsen. Het is slechte
landbouwgrond, maar makkelijk om in te spitten en goed gedraineerd. Het
getuigt van betere smaak om je moeder in de morene te begraven dan in
de moerassen op de smeltwatervlakte, aldus Anita (3)
Op de Zuidas ligt tegenover de Rietveld Academie een begraafplaats. En
inderdaad. Ook deze begraafplaats ligt op een eindmorene: het keileem.
Maar het betreft hier wel een morene uit de voorlaatste ijstijd. Hij
bevindt zich diep onder de grond. Ik denk niet dat een moeder daar nog wat van merkt.
De ondergrond van Nederland en
New York is niet 1 op 1 vergelijkbaar. De naam Breuckelen lijkt eerder met zijn positie in de
Hollandse topografie uit de zeventiende eeuw te maken te hebben dan met
een door ijs opgebroken, gepokt en met morene bemazeld stuk land.
In het fantastisch leuk geschreven stuk: Mokum op Manhattan in Ons
Amsterdam uit 2006, een aanrader voor iedereen, beschrijft Paul Damen
hoe Nieu Amsterdam twee uitvalswegen had: de brede weg naar het noorden
en de route naar het zuidoosten naar Breuckelen aan de overkant van de
rivier. "De volgorde van de dorpen was een gemakkelijk ezelsbruggetje
voor wie bekend was met de geografie van Holland uit de 17e eeuw." De
skyline en plattegrond van Manhattan en Brooklyn waren een tomtom in de
hoofden van de emigranten. "Wie in de 17e eeuw vanuit Amsterdam naar
Utrecht reisde per boot zag halverweg Breuckelen, dan links in de verte
de toren van Amersfoort en vervolgens Utrecht. Wie nog verder wilde
kwam uit in Arnhem of Zutphen. Dat is precies wat er gebeurt als je van
Manhattan de pont neemt naar de overkant. "Je komt eerst in Breuckelen
en ziet na verloop van tijd links Amersfoort (nu Flatlands) opduiken en
voor je neus New Utrecht " (4)
Breu(c)kelen ligt waar het huidige Brooklyn Heights ligt. Het vroegere Breu(c)kelen is geannexeerd in naam door Gebroken Land. Gebroken Land lag ergens anders dan Breuckelen, verwees naar een ander landschap en overschreef de nederzetting met zijn naam. Daarmee verkreeg Breukelen haar Engelse naam, Brooklyn Heights, absoluut, maar Brooklyn is zo beschouwd niet de verengelsde naam van Breu(c)kelen. Ik geef toe, het zijn details, muggezifterij, een kniesoor die erop let. Waarom doe ik het dan?
Omdat deze toe-eigening van Breukelen als naamgever van Brooklyn het punt
illustreert dat ik wil maken. Breuckelen wil Brooklyn maar al te graag
aan zich verbinden. En hoewel Brooklyn het oostelijke arme deel van New
York vertegenwoordigt t.o.v. Manhattan, blijft New York toch New York.
Het sprankelende, magische 24 uurs centrum van de wereld. Brooklyn
heeft bovendien het imago van hip, artistiek, een tikkie exotisch en
beetje gevaarlijk. Het is voor een deel gegentrificeerd. Op de
eindmorene aan de voet van de gletsjer van Winscounstin ligt Greenwood
Cementary (5), de begraafplaats van Jean-Baptiste Basquiat,
een fantastische schilder uit het eind van de vorige eeuw. Een hele
grote onder de groten. Daar wil je graag bijhoren of iets mee van doen
hebben. Breukelen ontstijgt even het veenmoeras en lift mee tot
ongekende hoogte op het succes van haar grote (stief)broer aan de
overzijde van de oceaan.